اثر واکسیناسیون بر اُمیکرون در جهان - وبلاگ ساعت مچی

به گزارش وبلاگ ساعت مچی، اواخر دسامبر 2021 جهان در جدیدترین برخورد خود با انواع سویه های ویروس کرونا به نوع جدیدی به نام اُمیکرون رسید. نوع اُمیکرون کووید-19 براساس شواهدی مبنی بر اینکه دارای چندین جهش که ممکن است بر نحوه رفتار آن تاثیر بگذارد، به وسیله WHO سازمان جهانی بهداشت یک نوع نگران کننده نامیده شد. هنوز عدم قطعیت قابل توجهی درمورد ویروس جهش یافته وجود ندارد و تحقیقات زیادی برای ارزیابی قابلیت انتقال، شدت و خطر عفونت مجدد آن درحال انجام است.

به گزارش وبلاگ ساعت مچی، روزنامه فرهیختگان در ادامه نوشت: هنگامی که یک ویروس به طور گسترده در گردش است و باعث عفونت های متعدد می گردد، احتمال جهش ویروس افزایش می یابد و از طرفی هرچه یک ویروس فرصت های بیشتری برای انتشار داشته باشد، زمان زیادی برای قرارگرفتن در معرض تغییرات دارد. انواع نو مانند اُمیکرون یادآور این است که همه گیری کووید-19 هنوز به خاتمه نرسیده. بعد از سویه نو در این زمینه تئوری هایی مطرح شد، اول آنکه اُمیکرون ویروس تلفیق شده با کرونا و درنتیجه شدیدتر است، پس ممکن است درمقابل واکسن مقاومت پیدا کند و به این ترتیب سویه های بعدی محتمل است خطرناک تر باشد و مقدار مرگ ومیر را افزایش دهد. درمقابل سازمان بهداشت جهانی در تازه ترین اظهارنظر خود اعلام نموده است اُمیکرون بعد از جهش های مختلف نوع ضعیف شده ویروس کروناست و درواقع با این سویه نو ما به سمت خاتمه ماجرای کرونا نزدیک می شویم؟

در همین زمینه باید آنالیز کنیم اُمیکرون که زاده دوران پساواکسن است، آیا حامل این پیام است که واکسیناسیون دربرابر انواع جهش یافته کرونا مثل اُمیکرون بی فایده بوده و تاثیری در تغییر مقدار ابتلا و مرگ ومیر نداشته یا بالعکس یعنی با وجود سرعت انتقال بالا و همه گیری بیشتر آمار ابتلا و درنهایت مرگ ومیر کاهش یافته است. اُمیکرون اولین بار در آفریقای جنوبی شناخته شد، یعنی منطقه ای که هیچ گونه برنامه مناسبی برای واکسیناسیون ندارد و امروز با این شرایط اُمیکرون در برخی کشورها نوع غالب کروناست. با آنالیز مقدار نرخ مرگ ومیر و مقدار درصد واکسیناسیون اجرا شده به نسبت جمعیت این کشورها می توان به فرضیه های پیش آمده در این زمینه پاسخ مناسب داد.

در همین زمینه ماریا ون کرکوف، اپیدمیولوژیست ارشد سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است اُمیکرون آخرین سویه کرونا نیست. او می گوید این یک مشکل جهانی است و احتیاج به راهکار جهانی دارد. به گفته او پیشرفته ترین کشورهای جهان نمی توانند برای خلاص شدن از همه گیری ویروس کرونا تنها خود را تقویت نمایند و به این ترتیب نگاه جهانی داشتن به پدیده واکسیناسیون هر روز قابل توجه تر می گردد. تا 7 ژانویه 2022 آخرین تعداد مبتلایان 303میلیون و 867 هزار و 612 نفر اعلام شده که از این تعداد 258 میلیون و 339 هزار و 700 نفر بهبود یافته اند اما اینکه چه تعداد ابتلا مربوط به اُمیکرون است، طبق تحلیل اطلاعات به دست خواهد آمد.

واکسن در برابر اُمیکرون

شهر ووهان چین اولین جایی بود که کرونا در آن دیده شد. (دسامبر 2019 شهر ووهان چین) در فوریه 2020 درحالی که تقریبا دوماه از شیوع کرونا گذشته بود تعداد مرگ ومیر در این کشور عدد 150 نفر را نشان داد و در بالاترین نرخ مرگ ومیر هم عدد 1290 مورد را نشان می داد. محققان در چین به آنالیز و مطالعه در زمینه این ویروس پرداختند و چین به عنوان اولین کشور در زمینه تحقیق، ساخت و فراوری واکسن اقدام کرد و امروز بعد از گذشت تقریبا دوسال و انواع جهش های کرونا، مقدار مرگ ومیر در این کشور صفر است و این درحالی است که یک میلیارد و 193 میلیون و 466 هزار نفر مجموع افرادی است که به طور کامل واکسینه شده اند و درواقع 85درصد از کل جمعیت این کشور را شامل می گردد، درنتیجه با واکسیناسیون و اعمال دستورالعمل های بهداشتی در سطح کلان مثل تعطیل کردن مراکز تجمع و... توانسته اند ایمنی بالایی را در مردم ایجاد نمایند تا این کشور درگیر اُمیکرون نگردد.

آمریکا، برزیل و هند بیشترین نرخ مرگ ومیر را ثبت نموده اند و آمریکا، هند، برزیل، انگلیس و روسیه بیشترین مقدار ابتلا را دارند. روسیه با تزریق واکسن به 67میلیون و 23 هزار و 498 نفر قریب به 45.7 درصد از جمعیت خود را واکسینه نموده و 787 نفر نرخ مرگ ومیر در هفتم ژانویه برای این کشور ثبت شده است و این درحالی است که در 26 دسامبر یعنی 10 روز بعد از شناسایی اُمیکرون در جهان نرخ مرگ ومیر در این کشور عدد 968 نفر را نشان می دهد.

آمریکا هم درحالی بالاترین مقدار ابتلا را به نام خود ثبت نموده که قریب به 62 درصد از جمعیت خود را واکسینه نموده است. بعلاوه در چنین وضعیتی تازه ترین نرخ مرگ ومیر در آمریکا مربوط به هفتم ژانویه است که عدد 2025 نفر را نشان می دهد و فرانسه با 193 نفر فوتی در همان تاریخ و با مقدار واکسیناسیون 74.3 درصد نشان از تعداد مرگ ومیر بالا دارد اما با توجه به تحلیل تعداد فوتی در این کشورها و با توجه به ویژگی های سویه نو که یکی از آنها سرعت انتقال بالای آن است، در مقایسه با سویه های قدیمی و بعلاوه در نظر گرفتن عواملی چون کاهش رعایت ها از طرف مردم و تجمعات سال نو در کشورهای اروپایی این تعداد بالا به نظر نمی آید؛ چراکه در جدولی که ذیل گزارش آمده است شاهد هستیم در سویه های قدیمی که واکسیناسیون هم آغاز نشده بود و مردم صرفا به رعایت پروتکل ها می پرداختند، تعداد مرگ ومیر چقدر بوده و امروز و با تزریق واکسن چه یک دز و چه دو دز این عدد چه تغییری نموده است.

نسبت مقدار نرخ مرگ ومیر به درصد واکسیناسیون در برخی کشورها (بعد از اُمیکرون)

مقدار واکسیناسیون در مقدار نرخ مرگ ومیر و ابتلا تاثیر مستقیم دارد

برای تحلیل بهتر اثرگذاری واکسیناسیون بر فرایند ابتلا و مرگ ومیر ناشی از کرونا، با سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت وگویی انجام دادیم که در ادامه آن را می خوانیم.

اُمیکرون، زاده دوران پساواکسن است، با آنالیز مقدار نرخ مرگ ومیر در کشورها و مقدار واکسیناسیون انجام شده و با توجه به نظر سازمان جهانی بهداشت مبنی بر اینکه سال 2022 سال خاتمه کروناست، آیا شما با توجه به تخصص تان این نظریه را تایید می کنید و اینکه برای تثبیت و کاهش همین مقدار مرگ ومیر چه کارهایی باید انجام داد؟

درخصوص بیماری زایی اُمیکرون با توجه به چیزی که وجود دارد یعنی هم مقدار بستری شدن و همین طور شدت بیماری، طی تحقیقات انجام شده، ثابت شده که کمتر از دلتاست و این اطلاعاتی است که فعلا ما در این زمینه داریم و مقدار مرگ ومیر هم پایین تر است. واکسیناسیون در جهان پیشرفت نموده اما توجه به کشورهایی که اصلا واکسیناسیون در آنها آغاز نشده و در برخی کشورها هم مقدار واکسیناسیون پایین است؛ مثلا دو نوع واریانت هایی که در آفریقای جنوبی می شناسیم یا حداقل برای اولین بار در آفریقای جنوبی شناسایی شدند، بتا و اُمیکرون است که هر دو در کشور آفریقاست که هیچ گونه برنامه خوبی را برای واکسیناسیون ندارد و هنوز بعد از گذشت یک سال و پیداشدن دو واریانت اصلی در این کشور، بیشتر از 28 درصد دو دز تزریق را انجام نداده اند. الان مشکل اصلی، کشورهای واکسن زده نیستند و ما می بینیم کشورهایی که واکسن زده اند درحال برنامه ریزی برای دز بوستر (دز سوم) هستند، پس آنها می توانند با اُمیکرون مقابله نمایند، درواقع مشکل کشورهایی هستند که واکسن نزده اند و بعلاوه درکنار آن مراقبت های بهداشتی مناسب و اقدامات غیردرمانی مناسب هم ندارند و این مشکل اصلی ماست. من تعجب می کنم از گفته سازمان بهداشت جهانی که چطور این موضوع را مطرح می نماید؛ چراکه این خطر وجود دارد در کشورهایی که این کار را انجام نداده اند، یعنی نه برنامه درست برای محدودسازی گردش ویروس با اقدامات غیردرمانی دارند و نه به واکسیناسیون اهمیت می دهند، محلی هستند که باعث پیدایش واریانت ها (سویه) نو بشوند، ازجمله همین کشور آفریقای جنوبی یعنی کشورهای جنوبی آفریقا. بعلاوه کشورهای آمریکای جنوبی که نوع لامبدا در آنها به وجود آمده و خطر این موضوع است که پیدایش سویه نو را داشته باشیم و ممکن است حتی نوع نو سویه ای باشد که بسیار به واکسیناسیون هم مقاوم باشد و ما این موضوع را نمی دانیم پس سازمان های جهانی و کشورهای مختلف باید اهمیت موضوع واکسیناسیون را درک نمایند و این موضوع که ارتباط بین کشورها وجود دارد اگر درک گردد، درنهایت به این نتیجه می رسند که باید به مساله واکسیناسیون نگاه جهانی داشته باشیم و در این زمینه به همه کشورها توجه کنیم. اُمیکرون علی رغم خفیف تر بودنش نسبت به دلتا به ما نشان داد می تواند افراد واکسن زده را تحت تاثیر قرار دهد و ممکن است بیماری شدیدتری در آنها به وجود نیاورد اما می تواند باعث ایجاد عفونت و درنهایت چرخش ویروس گردد و این گردش می تواند تغییراتی در خود ویروس ایجاد کند. در هر صورت این موضوع مهم است. سازمان جهانی بهداشت قبل از پیش بینی اینکه سال 2022 می تواند سال خاتمه کرونا باشد، باید درنظر بگیرد که چطور می گردد به کشورهایی که برنامه منظمی برای واکسیناسیون ندارند و هنوز سیستم گردش ویروس در آنها وجود دارد، یاری کرد. آن وقت امیدوار می شویم که به خاتمه کرونا نزدیک شده ایم. پس ضروری است تاکید کنم مقدار واکسیناسیون در مقدار نرخ مرگ ومیر و ابتلا تاثیر مستقیم دارد و هرچقدر بیماری شدت بگیرد باز مقدار واکسیناسیون مولفه مهمی در ایجاد ایمنی در برابر ویروس است. درمورد اُمیکرون که یک مثال مهم است مطالعات نشان داده یک دز، دو دز و درنهایت دز بوستر (سوم) به ترتیب می تواند محافظت خیلی بیشتری در برابر ویروس ایجاد کند، در هر صورت اینها اطلاعات علمی است ولی در این شرایط ما کشورهایی داریم که هنوز در تزریق دز اول و دوم مشکل دارند. ما باید یک برنامه ریزی درست برای کل جهان داشته باشیم و اگر فکر کنیم فقط خودمان هستیم، در آینده می تواند در همین کشورها سویه هایی به وجود بیاید که کل واکسن را زیرسوال ببرد و این بسیار محتمل هست و به همین علت حتما باید به این موضوع توجه کرد. مطالعات درمورد واکسیناسیون با دز سوم نشان داده که می تواند موثر باشد، البته بسته به نوع واکسنی دارد که استفاده می کنیم و می تواند در برابر مرگ ومیر موثر باشد.

برخی مطرح نموده اند ویروس نو در تلفیق با سویه های قبلی می تواند خطرناک تر باشد، این فرضیه را با توجه به پایین بودن نرخ مرگ ومیر در کشورهایی که سویه غالب آنها اُمیکرون است (نسبت به سویه های قبل) می توان کاملا رد کرد؟

خیر، درخصوص این تئوری که شاید اُمیکرون در تلفیق با انواع قبلی کرونا سویه شدیدتری باشد باید بگویم ویروس در گردش ممکن است دچار تغییرات گردد و این تغییرات هم در کشورهایی صورت می گیرد که واکسیناسیون درستی ندارند و با این برخورد درواقع کشورهایی که واکسن زده اند را مجبور می نمایند سراغ دز سوم بفرایند و این خطر هم وجود دارد که اُمیکرونی که درحال گردش است با نوع دلتا و سایر انواع ترکیب گردد، شاید هم بتواند سویه های نو و موارد وخیم تری ایجاد کند. دلتا از زمانی که در هند به وجود آمد تا الان 25 زیرشاخه داشته که یکی از آنها دلتاپلاس بود که بیشتر منتقل می شد و بیماری شدیدتری ایجاد می کرد. به طور کلی توجه به دو نکته مهم است؛ یکی تاثیر واکسیناسیون و اثرات آن در ایجاد ایمنی و دیگر اینکه توجه به خلأها یعنی کشورهایی که برنامه ای برای واکسیناسیون ندارند و سایر کشورها در کنترل درمانی و غیردرمانی به این دست کشورها هم توجه نمایند.

با توجه به فرایند واکسیناسیون در کشور ما، فرایند ابتلا به اُمیکرون در چه شرایطی است و احتمال ابتلا چه مقدار است؟

درخصوص برنامه ریزی واکسیناسیون در ایران و فرایند اُمیکرون در کشورمان باید بگویم در ایران واکسیناسیون سرعت بیشتری پیدا کرد. ما در برنامه ریزی واکسیناسیون خلأ هم داشتیم؛ یکی اینکه تاکتیک خوبی نداشتیم، یعنی واکسیناسیون را دیر آغاز و صبر کردیم برای فراوری داخل تا کار به مرحله بحرانی رسید و درنهایت واردات صورت گرفت، بعلاوه استفاده از واکسن هایی که اثربخشی بیشتری ایجاد می نماید هم مهم است و این انتخاب نوع واکسن در دز سوم هم بسیار مهم است. پایش اثربخشی واکسن ها که چه در داخل و چه در خارج فراوری می گردد باید با توجه به جمعیت و ژنتیک مردم کشور خودمان صورت بگیرد و ما این کار را انجام ندادیم و سوالاتی ایجاد شده که اولا آیا فراوریات ما به مقدار زیاد است که جوابگوی احتیاج باشد، ثانیا آیا واکسن های داخلی سطح اثربخشی لازم در برابر سویه های نو را دارد و ما این اطلاعات را داریم؟ تنها اطلاعات درمورد واکسن های نو درباره واکسن پاستور است که محصول ایران و کوباست و پایش آن در زمان بروز دلتا انجام شده و باید اثربخشی واکسن ها را هم در محیط واقعی و هم آزمایشگاهی بسنجیم و ثالثا برای رفت وآمد مردم به خارج از ایران را هم باید در نظر بگیریم که قوانین سایر کشورها در پذیرش واکسینه شده ها با نوع خاصی از واکسن را می پذیرند که در این صورت ما یا باید واردات واکسن را داشته باشیم یا توان خودمان برای گرفتن تایید سازمان جهانی بهداشت را برای فراوریات داخلی خودمان بگذاریم و مشکل این گروه را حل کنیم. درحال حاضر هیچ کدام از واکسن های داخلی تایید سازمان جهانی بهداشت را ندارد و واکسن های وارداتی (سینوفارم و آسترازنکا) این تایید را دارند و تاییدنشدن در سازمان های جهانی نتایج مربوط به پفراینده فنی واکسن و فراوری واکسن ها در خط فراوری و... است که همه این شاخصه ها را سازمان جهانی بهداشت برای تایید یک واکسن در نظر می گیرد. واکسن اسپوتنیک ویک که یکی از موثرترین واکسن های جهانست در کشورهایی که مورد استفاده قرار می گیرد تایید وزارت بهداشت را نگرفته و این به معنای موثر نبودن این واکسن نیست بلکه در خط فراوری ایراداتی گرفته اند که باید رفع گردد. ما باید در ثبت واکسن ها جدی باشیم و مجوزهای لازم را در این زمینه کسب کنیم تا چنانچه مردم از واکسن های داخلی هم استفاده می نمایند برای رفت وآمدهای خود به سایر کشورها به مشکل برنخورند.