تمهیدات پیش بینی شده برای مدارس در صورت ادامه کرونا - وبلاگ ساعت مچی

به گزارش وبلاگ ساعت مچی، تهران (پانا) - در گفتگوی وزیر آموزش وپرورش با روزنامه آرمان ملی مسائل روز آموزش وپرورش مانند کرونا و محدودیت های ایجادشده برای مدارس و تمهیدات پیش بینی شده در صورت ادامه کرونا مطرح و بررسی شد.

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش وپرورش، محسن حاجی میرزایی در گفتگویی با روزنامه آرمان ملی، به تشریح مسائل و موضوعات آموزش پرورش پرداخته است. بخش اول این مصاحبه را ازاینجا مطالعه کنید:

وزارت آموزش وپرورش در دولت دوازدهم، یکی از پرچالش ترین دوران آموزشی پس از انقلاب را سپری می کند. پاندومی کرونا و تقابل سلامت دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی آنها، مسئولان این وزارتخانه را مانند بسکمک از کشورهای جهان همچون آلمان، انگلستان، آمریکا و... با چالش بزرگی روبرو کرده است. اما تفاوت ایران با کشور های توسعه یافته در ضعف در ساختار نظام آموزشی برپایه مجازی و زیرساخت های موجود است که پس از گذشت یک سال از زمان پاندومی کرونا، هنوز این چالش با اپلیکیشن شاد برطرف نشده است؛ هرچند بیش از 12میلیون دانش آموز در شاد احراز هویت شده اند. همچنین نابرابری اجتماعی و توزیع امکانات در کشور یکی دیگر از چالش های محسن حاجی میرزایی و معاونانش در این دوره بود که باعث شد هر روز خبر خودکشی یک دانش آموز، به علت نداشتن تبلت و گوشی هوشمند منتشر یا دانش آموزی مجبور به ترک تحصیل شود.

در این چالش های پرشمار که البته از دید شخص وزیر آموزش وپرورش یک فرصت برای آینده ای بهتر است، اجرای سند جهانی آموزش 2030 نیز یکی دیگر از مسائل وزارتخانه متبوع ایشان به حساب می آید؛ موضوعی که در بودجه 1400 و در تقابل پاستور و بهارستان، دامن بند آموزشی سند جهانی 2030 را گرفت. دولت این بند را در لایحه بودجه قرار و برای آن ردیف بودجه اختصاص داد، اما طولی نکشید که از سوی دولت و سازمان برنامه و بودجه اعلام شد، آوردن این بند در لایحه بودجه، اشتباه بوده و به سرعت حذف شد. اما در نبود سند جهانی آموزش که پنج سال پیش در سازمان ملل تصویب شد و ایران نیز به همراه 191 کشور دیگر آن را امضا کرده و متعهد به اجرای آن شدند، حالا آموزش وپرورش با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تدوین و بررسی سند تحول بنیادین است که به قول مسئولان وزارت آموزش وپرورش، انسان هایی با قابلیت استقلال، عزت، پیشرفت و توسعه کشور تربیت می کند و مقصدی جدا با سند جهانی 2030 دارد. برای بررسی بیشتر این موضوعات، محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش وپرورش در گفت وگوی اختصاصی با آرمان ملی به نکات قابل تاملی اشاره می کند که در ادامه می خوانید.

نظام آموزش وپرورش در دوران وزارت شما با یک پاندمی سخت روبرو شد و با توجه به اینکه ما حدود چهار دهه پیش (در زمان جنگ تحمیلی) به نوعی شرایط مشابهی داشتیم و آموزش دانش آموزان فقط از طریق برنامه های آموزشی صداوسیما انجام می گرفت، اما این بار با 15میلیون دانش آموز، شرایط با آن زمان متفاوت است و به زیرساخت های قدرتمند و آنلاین نیاز دارد که متاسفانه ما در این موضوع با ضعف زیرساختی برای آموزش آنلاین روبرو بودیم. این درحالی است که کشورهایی چون استرالیا از سال ها قبل روی آموزش آنلاین و غیرحضوری کار کرده بودند. نظر شما درباره شرایط نظام آموزشی بعد از شیوع کرونا چیست و چقدر بستر برای آموزش آنلاین و موثر در کشور ما وجود دارد؟

اینکه ما این دوره را دوره ای کاملا متفاوت و متمایز تعبیر کنیم، مثال کاملا درستی است. به هر حال نظام آموزش وپرورش طی دهه های گذشته فرآیند هایی را طراحی و راستا هایی را پیش بینی کرده بود و نیروی انسانی خود را برای آن فرآیند ها و راستا های مختلف تربیت کرده است. این نظام 15میلیون دانش آموز را بین 110هزار مدرسه توزیع کرده بود و فرآیند آموزشی انجام می شد. اطمینان از صحت انجام کار در چنین شرایطی میسر تر بود، به هر حال ما با 110هزار واحد آموزشی بر فرآیند آموزش نظارت داشتیم و به اجرای امر آموزش اهتمام می کردیم. اما کرونا به یکباره شرایط را تغییر داد و همه آن راستا های گذشته ما دچار اختلال شد. اشاره درستی فرمودید که در جهان، این پدیده و پاندمی غیرمنتظره بود و واکنش نظام آموزشی به این پدیده نیز فاقد سابقه روشن و تجربه دقیق بود. اما بیش از 69درصد از معلمان در جهان برای اولین بار با مفهوم آموزش مجازی آشنا می شدند و باید هرچه سریع تر خود را در قالب این فضا می دیدند. حتی در جاهایی که آموزش مجازی داشتند، معمولا از آموزش های ترکیبی استفاده می کردند و این بخش به صورت غیر حضوری و مجازی ادامه پیدا کرد.

پس ما باید به سرعت دست به کار می شدیم و در ابتدا با تدابیر، روش های مختلفی را تجربه کردیم. اولین اتصال و ارتباط ما با صدا و سیما بود و از طریق تلویزیون (مثل تجربه دوران جنگ) آموزش ها را آغاز کردیم. اما دیگر فضای آموزشی با دوران هشت سال دفاع مقدس تفاوت بسکمک داشت و اگر می خواستیم که فقط از طریق صداوسیما آموزش ها را پیگیری کنیم، قطعا با مسائل متعددی روبه رو می شدیم، چون این فضا تعاملی نبود و ثانیا فقط جنبه عرضه داشت، یعنی معلوم نبود در سمت تقاضا (دانش آموز) با چه شرایطی روبه رو است و ما نمی دانستیم چقدر از دانش آموزان از این فضا استقبال کرده اند و اینکه چطور باید پیگیری کنیم. آیا آنها قادرند پاسخ ابهامات شان را بگیرند یا خیر؟ چگونه تکلیف داده شود و چگونه تکلیف گرفته می شود و این مسائل و ابهاماتی بود که در آموزش تلویزیونی با آنها روبه رو بودیم، پس ناگزیر شدیم تا راه حل دیگری پیدا کنیم.

ما ابتدا به سمت پیام رسان های داخلی رفتیم و از آنها کمک خواستیم، ولی آنها نمی توانستند شرایط ما را تامین کنند. ما دو شرط جدی و اساسی داشتیم، اول اینکه بتوانند محیطی کاملا ایزوله را در اختیار ما قرار بدهند و دوم، تست های فنی داشته باشند تا بتوانیم با اطمینان دانش آموزان را به آن سمت ببریم و قابلیت های آنها تست شده باشد، اما چون این امکان در پیام رسان های داخلی فراهم نبود، به فکر ایجاد یک اپلیکیشن آموزشی خاص افتادیم و اپلیکیشن شاد به جهان آمد.

اپلیکیشن شاد در روزهای اول ظرفیت بسیار محدودی داشت و فقط قابلیت مبادله پیام داشت، ولی به تدریج طی چند ماه گذشته ظرفیت هایش توسعه پیدا کرد و حالا به مرحله ای رسیده ایم که 700هزار ارتباط زنده در روز در شاد صورت می گیرد و تا به امروز بیش از 15میلیارد پیام بین معلم و دانش آموز مبادله شده است. همچنین می توان به مبادله بیش از دو و نیم میلیارد فایل در این فضا اشاره ای داشت که اینها ظرفیت های مختلف شاد است. دوازده و نیم میلیون دانش آموز روی شاد احراز هویت شده اند و در کلاس و مدرسه خودشان در این فضا قرار گرفته و با معلم خود در ارتباط هستند. اما با همه این ویژگی ها، ما منکر مسائل شاد نیستیم. زیرساخت های فنی ما کفایت لازم را برای آموزش آنلاین 15میلیون دانش آموز ندارد. همه دانش آموزان دسترسی به ابزار هوشمند ندارند و پوشش اینترنت در همه مناطق کامل نیست. اینها مسائلی است که در بستر شاد با آنها روبه رو هستیم. همه ما نگران هستیم، چون دانش آموزان را به سمت اینترنت و آموزش آنلاین بردیم و باید در بستر مجازی درس های آموزشی خود را فرابگیرند و شاید آلودگی ها و برخی از مسائل در فضای اینترنت متوجه دانش آموزان شود؛ من این را نفی نمی کنم، ولی می گویم که به اعتبار آمار و ارقام هر چقدر به ظرفیت شاد افزوده شده، از ظرفیت برخی از اپلیکیشن های خارجی کاسته شده است و این نشان می دهد ما آنها را از محیطی کاملا متنوع به محیطی کاملا آموزشی آورده ایم. محیط شاد محیطی کاملا آموزشی است و تعاملاتی که جریان دارد، تعاملاتی کاملا آموزشی است.

و این شاید بدشانسی شما در دوران سخت وزارت تان بود.

من تعبیر بدشانسی را این طور اصلاح می کنم که در درون هر پدیده ای، تهدید ها و فرصت هایی وجود دارد، یعنی کرونا با همه تهدید های نگران کننده ای که برای سلامت جامعه دارد و هم کسب و کارها را تحت تاثیر قرار داد و به نوعی فعالیت های آموزشی را متوقف کرد و روابط اجتماعی را تغییر داد، ولی یک فرصت نیز داشت که ما با فضایی جدید و زیست بومی تازه آشنا شویم در این زیست بوم نو در کنار برخی از مخاطرات ظرفیت های کم نظیری وجود دارد. ما این روزها از این ظرفیت کم نظیر به خوبی استفاده می کنیم. من هر هفته با کل مدیران مدارس یک استان که بالغ بر چهار تا پنج هزار نفر هستند، صحبت می کنم و این ظرفیتی فوق العاده است و شاید ما در گذشته هیچ وقت این امکان را نداشتیم. ما هر هفته یک همایش سراسری نزدیک به هزار نفر را برگزار می کنیم، یعنی روسای آموزش وپرورش مناطق کل کشور که 750 نفر هستند و معاونان آموزش وپرورش و مدیران کل استان ها، روی شاد از طریق برنامه ای با عنوان گفت وگوی هفته با ما ارتباط دارند و هر هفته این گفت وگو با یکی از اعضای دولت انجام می شود. درصورتی که این همایش، هر یک سال یا دو سال یک بار با صرف آموزش های بسیار زیادی در آموزش وپرورش انجام می شد و خطراتی وجود داشت، چون آنها باید از همه مناطق ایران بیایند و در تهران حضور پیدا کنند.

ظرفیت دیگری که این زیست بوم جدید دارد در رابطه با سطح معلمان ماست که همه هم سطح نیستند و تجربیات و توانمندی های آنها یکسان نیست، توزیع آنها در کشور توزیع هماهنگ و یکسانی نیست و برخی از این مناطق دسترسی بهتری به معلمان باتجربه دارند و دسترسی برخی از مناطق به معلمان باتجربه کمتر است. امروز روی شاد، تمام محتوای آموزشی بارگذاری می شود و این امکان وجود دارد که دانش آموزی که در شهرستان خاش یا در جنوب کرمان یا در هرمزگان و آذربایجان غربی حضور دارد، بتواند از بهترین تدریس برخوردار باشد، بدون اینکه نیاز باشد به کلاس کنکور برود یا نزد معلمی برجسته به ادامه تحصیل بپردازد. در واقع آنها می توانند به معلمان باکیفیت دسترسی داشته باشند؛ اینها امتیازاتی است که زیست بوم جدید برای ما ایجاد کرده و توانایی های معلمان در تولید محتوای آموزش الکترونیکی و همچنین توانایی دانش آموزان برای آموختن در چنین فضایی افزایش پیدا می کند. این روزها تمرین های بزرگی انجام می دهیم که در آینده برای کشور مفید خواهد بود. این از بدشانسی ما نیست، بلکه از خوش شانسی نظام آموزشی کشور است.

یکی از بزرگ ترین مسائلی که در سطح جامعه دیده می شود، ضعف آموزش در میان دانش آموزان پایه های اول، دوم و سوم دبستان است. بسکمک از خانواده ها قادر نیستند خود را با شاد هماهنگ کنند و برای کمک کردن به فرزندشان در فرایند آموزشی، مشکل جدی دارند. از دید بسکمک از کارشناسان، اگر این دانش آموزان پایه ضعیفی داشته باشند در سال های آینده با مشکل جدی روبه رو می شوند و خطر ترک تحصیل در کمین آنهاست. ظاهرا حضرتعالی و دیگر معاونان شما به این نتیجه رسیده اید که از یکم بهمن امسال، آموزش حضوری را در دستورکار قرار دهید. نگرانی از سلامت دانش آموزان از یک سو و راه حلها برای ارتقای شرایط تحصیلی این نسل در طرف مقابل را چطور ارزیابی می کنید؟

نگرانی شما و خانواده ها کاملا بجاست. ما هم این نگرانی را داریم و با موافقت ستاد ملی کرونا، دانش آموزان پایه اول و دوم که نمی توانند از طریق فضای مجازی آموزشی ببینند و اطمینان پیدا نمی کنیم که دقیقا مباحث درسی را یاد گرفته اند و در آینده با مسائلی روبرو می شوند، از اول بهمن ماه با رعایت همه پروتکل های بهداشتی به صورت حضوری و کاملا اختکمک و به صلاحدید خانواده ها به مدرسه بفرایند. اگر تعداد دانش آموزان یک مدرسه کم باشد و تعداد افرادی که در کلاس هستند تا ده نفر روی نیمکت های جداگانه کلاس بنشینند، دغدغه سلامت آنها تا حد زیادی برطرف خواهد شد. نگرانی دیگر ما برای دروس عملی و کارگاهی در هنرستان هاست که باید دانش آموز مباحث عملی را در کارگاه ها بیاموزد و از لحاظ نظری نمی تواند اینها را یاد بگیرد. ستاد کرونا تصویب کرد که کلیه دروس عملی ما به صورت حضوری و با رعایت پروتکل ها برگزار شود؛ بنابراین این دانش آموزان از اول بهمن ماه در مناطق زرد و آبی کلاس های حضوری برگزار می کنند. ما حدود 50هزار مدرسه داریم که کمتر از 50 نفر دانش آموز دارند و وقتی در یک مدرسه ابتدایی آنها را به شش کلاس تقسیم کنیم، هر کلاسی حداکثر زیر 10 نفر دانش آموز خواهد داشت؛ بنابراین اینها می توانند به مدرسه بفرایند و کلاس هایشان را به صورت حضوری برگزار می شود.

اگر تا خرداد 1400 شرایط به همین صورت باشد و شیوع کرونا متوقف نشود، تمهیدات آموزش وپرورش چه خواهد بود؟

پس از یک سال که از پاندومی کرونا می گذرد، هنوز این پدیده در تمام جهان ناشناخته است و ابهامات زیادی در رابطه با آن وجود دارد. مهم این است که دستگاه ها آمادگی کامل را داشته باشند و بتوانند به سرعت واکنش نشان دهند، یعنی متناسب با شرایط باشند. بنابراین تغییرات در سیاست هایمان را در ارزیابی که از اجرای سیاست های آموزش وپرورش و وزارت بهداشت داریم، انجام می دهیم و به تناسب هرچه فضا آماده تر باشد و نگرانی ها کمتر شود، آموزش های حضوری ما تقویت خواهد شد و اگر به محدودیت هایی برخوردیم، آموزش ها را به صورت ترکیبی انجام خواهیم داد.

یکی دیگر از چالش های دانش آموزان که می خواهیم در این بخش به آن بپردازیم، مشکل دانش آموزان در تامین تبلت و گوشی های هوشمند است. چندی پیش یکی از مدیران ارشد وزارت آموزش وپرورش گفت که 30درصد دانش آموزان تلفن همراه و تبلت ندارند و پنج میلیون دانش آموز عضو شاد نیستند. اگر این آمار درست باشد، در چند سال آینده با یک نسل روبه رو خواهیم شد که به دلیل فقر و نابرابری اجتماعی، از تحصیل برخوردار نبوده و در معرض آسیب ها قرار خواهند گرفت. تعبیر شما از این شرایط چیست؟

این آمار قطعا درست نیست و احتمالا اشتباه است. ایشان این را اعلام نکرده، چون همه همکاران ما می دانند که حداکثر سه تا سه ونیم میلیون دانش آموز به شاد دسترسی ندارند. اما ما نمی توانیم عدم دسترسی به شاد را مساوی با عدم آموزش بدانیم. این دسته از دانش آموزان هم آموزش می بینند ولی از طریق صداوسیما و تلویزیون. امروز صداوسیما کل دروس پایه را پوشش می دهد و این دقیقا مطابق با زمان بندی درسی است، چون معلمان را خودمان به صداوسیما می فرستیم و برنامه درسی را طراحی کرده ایم و پوشش تلویزیون 97درصد است. ممکن است بسکمک اینترنت نداشته باشند، ولی تلویزیون دارند. دانش آموزانی نیز که تلویزیون ندارند، می توانند از طریق تولید بسته های آموزشی که به صورت بسته های خود آموز باکیفیت طراحی شده آموزش ببینند و از این طریق، جریان آموزشی خود را دنبال کنند.

می خواهم این نکته را به همه موارد اضافه کنم که همه ظرفیت هایی که ما ایجاد کرده ایم، امکان هایی است که در اختیار معلم قرار می گیرد و مسئول آموزش هر دانش آموز معلم اوست؛ بنابراین معلمان موظف هستند همه دانش آموزان خود را که در کلاس ثبت نام کرده و به آنها آموزش بدهند. حال اگر در شهر یا روستایی امکان حضوری وجود داشته باشد، آنها آموزش حضوری می بینند. ما امروز 12.5میلیون نفر را روی شاد احراز هویت کرده ایم، یعنی تقریبا کمتر از سه میلیون دانش آموز در این فضا نیستند و برخی از کسانی که روی شاد احراز هویت شده اند، شاید از این بستر استفاده نکنند، پس در بدترین شرایط، ما حداکثر سه ونیم میلیون دانش آموز داریم که در فضای آنلاین نیستند.